Erasmus en Dante: beiden hebben gemeen dat er moeilijkheden waren met hun geboorteplaatsen Rotterdam en Florence, die er vervolgens na hun dood alles aan deden om van hun roem te profiteren - tot en met nu. Maar verder lijken verschillen te overheersen die niet alleen aan het tijdverschil van twee eeuwen zijn toe te schrijven. Terloops erkent Erasmus nogal plichtmatig dat Dante, samen met Petrarca, kan gelden als grondlegger van een volwaardig Italiaanse taal, maar hij vertoont nauwelijks tot geen belangstelling voor zijn werk. Als een vriend hem attendeert op Dantes' De Monarchia, met het klemmende verzoek deze tekst met annotaties uit te geven, volgt er geen reactie, hoewel de tekst toch gaat over principiële zaken waarover Erasmus zich graag en bij herhaling uitsprak. Wellicht staan hun denkwerelden toch haaks op elkaar. Dante is vooral als dichter in de volkstaal in de weer met het scheppen van een even weergaloos als mysterieus bouwwerk, dat uiteindelijk uitmondt in de volstrekte ondoorgrondelijkheid voor stervelingen van Gods intenties met mens en aarde. Daartegenover staat Erasmus met zijn stellige overtuigingen van de maakbaarheid van diezelfde mens en aarde als opdracht van God. Toch lijken ze elkaar op één punt van belang wel te ontmoeten. Op een onverwachte manier maakt Dante in zijn Commedia een veelzeggende vergelijking met de dijken in de Lage Landen om de architectuur van de hel te verduidelijken. Daarmee  spreekt hij ook een zwaar oordeel uit over de bewoners ter plaatse. Dat lijkt te corresponderen met Erasmus' afschuw van de Hollandse polders en het weer. Hierachter schuilt bij beiden veel meer dan alleen meteorologische en landschappelijke opwinding, waarbij het zeker niet ondenkbaar is dat deze teruggaat op een gemeenschappelijke inspiratie.

Herman Pleij (1943), emeritus hoogleraar middeleeuwse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam, houdt zich vooral bezig met de cultuurhistorische betekenis van literatuur, de ontwikkeling van een burgermoraal en van Nederlandse identiteiten in het algemeen; over Erasmus schreef hij in 2005 Erasmus en het poldermodel; onlangs verscheen: Oefeningen in genot. Liefde en lust in de late Middeleeuwen.

De lezing wordt op zondag 12 september twee keer - om 14:00 en 16:00 - gegeven in de Theaterzaal van boekhandel Donner, Coolsingel 129, Rotterdam.

Vanwege de dan nog geldende afstandsregels is er een beperkte zaalcapaciteit. Daarom is deze lezing alleen toegankelijk voor leden van Dante Alighieri en introducés. Aanmelden is noodzakelijk via activiteiten@danterotterdam.nl waarbij plaatsen worden toegekend op basis van volgorde van aanmelding. Deelname is kosteloos.

De lezing van 16:00 uur is ook online te volgen. Leden die zich aanmelden nadat de zaal is volgeboekt krijgen hiervoor de link toegestuurd. Relaties van boekhandel Donner en andere belangstellenden kunnen eveneens de lezing online volgen.

N.B. De lezing wordt gehouden ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van Dante Alighieri Rotterdam. Dit jaar is ook het 700ste sterfjaar van onze naamgever. De gezamenlijke Dante Alighieri verenigingen organiseren daarom een landelijke Danteweek van 10 tot 18 september. Deze week staat bij Donner in het teken van het 'Italiaanse boek'.